परिवारवाद हावी भएपछि संगठनमा संकट आएको हो

ई.दीपक साह
–पूर्वउपाध्यक्ष, जनमत पार्टी
जनमत पार्टीका अध्यक्ष डा.सिके राउतले ई. दीपक साह जो पार्टीका उपाध्यक्ष हुनुहुन्थ्यो उहाँलाई साधारण सदस्य नरहने गरी पार्टीमा कारवाही गर्नुभएको छ । जब कि मधेश स्वतन्त्र गठबन्ध गठनदेखि लिएर जनमत पार्टी निर्माणमा सिके राउत जतिकै योगदान छ । सिके राउत नेता मात्र हुनुहन्थ्यो तर दीपक साह नेता हुनुको साथै व्यवस्थापकीय भूमिकामा पनि हुनुहुन्थ्यो । पार्टीमा साधनस्रोतका साथै अन्य व्यवस्थापन कसरी हुन्छन् भने कुराको चिन्ता सिके राउतलाई थिएन तर दीपक साहले पार्टीका लागि हरेक कुराको व्यवस्थापनमा लाग्नुहुन्थ्यो । एक समय थियो सिके राउतको सबभन्दा विश्वासपात्रको रुपमा दीपक साह नै हुनुहुन्थ्यो तर उहाँमाथि विभिन्न आरोप लगाएर पार्टीमा कारवाही गरेर हटाइएको छ । यी सब कसरी भयो, सिके राउतले यस्तो किन गर्नुभयो, खासमा विवाद के हो लगायतका विषयमा सहारा टाइम्सका लागि दीपक साहसँग गरिएको कुराकानीको सम्पादीत अंशः

तपाईंलाई पार्टीले साधारण सदस्य नरहने गरी कारबाही गरेको छ । त्यसबारे तपाईंको धारणा के छ ?
–यो कारबाही न्यायसंगत होइन । मलाई बिना सुनुवाइ, बिना प्रक्रियागत प्रक्रिया पालना नगरी निलम्बन मात्र होइन, साधारण सदस्यतासम्म खोसियो । ममाथि जुन आरोपहरु लगाएका छन्, त्यसलाई पुष्टि गर्ने प्रमाण सिके राउतले मलाई दिन सक्नु भएको छैन । मलाई स्पष्टिकरण सोध्दा लगाइएको आरोपहरुलाई पुष्टि गर्न पार्टीसँग प्रमाणहरु लिखित रुपमै मागेको छु । पार्टीका अध्यक्ष सिके राउतलाई पनि आग्रह गरेको छु तर उहाँहरुले दिन सक्नु भएन । यसको मतलब यो पुष्टि हुन्छ कि ममाथि लगाइएको सबै आरोप झुठा हुन्, कपोकल्पित हुन् । मलाई त्यो पार्टीबाट हटाउने षड्यन्त्र मा हो । सुरुमा मलाई अनुशासन समिति प्रमुख बनाएर अरूलाई कारबाही गर्न खुब प्रयोग गर्नुभयो । पछि चाहिँ त्यही शैली प्रयोग गरेर मलाई नै एक्ल्याइयो, बदनाम गरियो । यसलाई म योजनाबद्ध षड्यन्त्र ठान्छु ।

तपाई अनुशासन समितिको प्रमुख हुँदा अरुलाई कारवाही गर्ने बेला यो गलत भइरहेको छ भनि त्यतिबेला किन बोल्नुभएन ?
–यो कुरा सिके राउतलाई मात्र थाह छ कि म कति ठाउँमा रोकेको छु । अहिले पनि कतिपय साथीहरु त्यही पार्टीमा हुनुहुन्छ जसलाई कारवाही हुनबाट मैले नै रोकेको हुँ । तर कतिपय साथीहरुलाई कारवाही गर्नबाट मैले बचाउन सकिन । कारवाही गर्नका लागि मलाई पनि इमोशन ब्ल्याकमेल गर्नुहुन्थ्यो उहाँले । कुनै कुराको यस्तो भूमिका बाँध्नुहुन्थ्यो कि जो कोही पनि उहाँको झाँसा (कुरा) मा फँस्नु हुन्थ्यो । म पनि कतिपय अवस्थामा फँसे । अहिले आएर ती सबै कुरा झलझल्ली याद आइरहेका छन् । त्यो बेला मबाट पनि कतिपय अवस्थामा त्रुटि भएको छ त्यो कुरालाई लिएर साथीहरुमा पर्न गएको अप्ठ्यारोका लागि माफी मागि सकेको छु ।

तपाईंले बारम्बार भन्नुभएको छ, कि डा.सिके राउतले नकारात्मक प्रोपगण्डा गर्दै आएका छन्, त्यो कसरी भन्न सक्नुहुन्छ ?
–उहाँको शैली नै मनगढन्ते कथा बनाएर अरूलाई बदनाम गर्ने हो । उहाँ जतिको नाटकवाज, रुप फेर्ने नेता नेपालमा कोही हुनुहुन्न । उहाँको फेसबुक र ट्वीटर नै हेर्नुस् न कुनै पनि कुरालाई यसरी कथा बनाएर प्रस्तुत गर्नुहुन्छ कि एक पटक पढेपछि जो कोहीलाई पनि साच्चै हो कि जस्तो लाग्न सक्छ । तपाईले पनि पढेपछि उहाँ कस्तो विद्धान हुनुहुन्छ, कस्तो तर्कहरु, तथ्यहरु ल्याउनु भएको छ भन्नुहुन्छ । यस्ता कुराहरु प्रस्तुत गर्न उहाँ माहिर हुनुहुन्छ । उहाँको त्यो कला हो । उहाँ नेता होइन, एक्टर हुनुहुन्छ ।
उहाँले ममाथि पनि विगत एक वर्षदेखि झुठा प्रचार फैलाउँदै आउनुभएको छ । सुरुमा गैरआवासीय मधेशी संघलाई लक्षित गरेर कपोलकल्पित आरोप लगाइयो । अहिले सचिवालय प्रमुखको पत्नीमार्फत अरूलाई प्रयोग गर्दै त्यही काम भइरहेको छ । सुरुमा मलाई पनि अरूको विरोधमा प्रमाण देखाइन्थ्यो—‘यिनीहरू गलत छन्’ भनेर । पछि बुझ्दै गएँ, त्यो त षड्यन्त्र थियो, म त साधन बनाइएछु ।

तपाईंले स्थायी समितिमा औपचारिक रूपमा गुनासो प्रस्तुत गर्नुभएको थियो भन्ने सुनिन्छ, त्यहाँ के–के राख्नुभयो ?
–२०८१ साल असोज ७ गते, स्थायी समितिमा मैले स्पष्ट भनें—डा. राउतको व्यवहारले मेरो मानसिक स्वास्थ्यमा गहिरो चोट पुर्याएको छ । उहाँले लगातार धम्कीपूर्ण शब्द प्रयोग गर्नुभयो । उदाहरणका लागि, एक दिन उहाँले फोनमै भन्नुभयो, “साहहरूले पार्टी कब्जा गर्न खोजेका छन्, तिमीलाई बर्बाद गरिदिन्छु ।” यस्तो शब्द सुन्दा लाग्थ्यो—साधुको भेषमा डाकुले बोलेको हो कि ! ‘मुखमा रामराम, बगलमा छुरी’ भन्ने नेपाली उखान साँचो ठहरियो ।

तपाईंले जातीय आधारमा समेत अपमानित भएको अनुभव गर्नुभएको रहेछ त्यो के हो ?
–हो । सिके राउतजी जातीयतालाई एकदमै महत्व दिएर हेर्नुहुन्छ । कुनै पनि सांगठनिक संरचना बनाउँदा जातपात हेर्नुहुन्छ । पार्टीमा पनि उहाँले नेताहरुले जातियताको हिसाबले हेर्नुहुन्छ । यो फलानो जातका नेता, त्यो फलानो जातका नेता भएर विभिन्न शंका, उपशंकाको नजरले हेर्नुहुन्थ्यो । उहाँले मसँग भन्नुभएको थियो, “यादव र कुशवाहाहरूले संगठन कब्जा गर्न खोजेका छन् ।” यो टिप्पणी नेतृत्वकै मुखबाट आयो । मैले सिके राउतको मुखबाट सुन्दा मलाई निकै आश्चर्य लाग्यो । सिके राउतबाट हामीले यस्तो अपेक्षा गरेका थिएनौं । यस्तो जातीय टिप्पणीले संगठनभित्रको विश्वास र एकतालाई कमजोर बनाएको छ । पार्टी भनेको सबै जाति, वर्ग र समुदायको साझा घर हो । तर यस्तो व्यवहारले इमान्दार कार्यकर्ताहरूको मनोबल गिराएको छ । पार्टीमा एउटा जातिले अर्को जातिलाई आशंकाको नजरले हेर्न थालेका छन् ।

तपाईंलाई व्यक्तिगत रूपमा चरित्रहत्या गर्ने प्रयास भएको दाबी गर्नुहुन्छ, के प्रमाण दिन सक्नुहुन्छ ?
–पार्टीबाट निकाल्नका लागि चाहिदो नचाहिदो आरोप उहाँले लगाउनु भएको छ । मैले कल्पना नै गरेका आरोप मलाई लगाउनु भएको छ । यस्ता आरोपहरुको कहानी बनाएर बदनाम गराउनमा सिके राउत माहिर हुनुहुन्छ । मलाई ‘परिवार भाँडेको’, ‘पत्रकार बोलाएको’ जस्ता आरोप उहाँले लगाउनुभयो । उहाँहरुको श्रीमान–श्रीमती बिचमा झगडा भयो । त्यो मैले नै गराएको भनि आरोप लगाउनुभयो । यी आधारहीन र कपोकल्पित आरोप हुन् । म परिवारलाई भाँड्ने काममा कहिल्यै संलग्न भएको छैन । यदि सिके राउतसँग वा उहाँको श्रीमतीसँग कुनै प्रमाण छ भने देखाइ दियोस् । झन पत्रकार बोलाएर पार्टीविरुद्ध षड्यन्त्र गर्ने त प्रश्नै आउँदैन । यस्तो आरोप लगाउनु भनेको मेरो राजनीतिक चरित्र हत्या गर्ने प्रयास मात्र हो । त्यसबाहेक अरु केही होइन । ममाथि जुन जुन आरोप लगाइएको छ ती सबै प्रमाणित गर्नका लागि मैले चुनौती दिएको छु । लिखित रुपमै प्रमाण मागेको छु । त्यसका लागि सूचना हक पनि प्रयोग गरेको छु । तैपनि कुनै प्रमाण दिनुभएन । म अझै पनि चुनौती दिइरहेको छु कि ममाथि जुन आरोपहरु लागेका छन् त्यसको प्रमाणहरु देखाइयोस् वा पुष्टि गरोस् ।

जनमत पाटी बनाउनमा तपाईको कुनै योगदान छैन रे सिके राउत र उहाँ निकट नेताहरुले भन्दै आउनु भएको छ, तपाईंले आफ्नो राजनीतिक योगदानका बारेमा केही भन्न सक्नुहुन्छ ?
–मेरो योगदान लुकाउने कुरा छैन । २०६९ जेठ ८ गते स्वतन्त्र मधेश गठबन्धन घोषणा हुँदा अग्रपंक्तिमा म नै थिएँ । २०७१ मा मलाई सुरक्षा निकायले पेस्तोल देखाएर गिरफ्तार गर्यो—त्यतिबेला पनि म संगठनकै सुरक्षाका लागि उभिएको थिए । २०७५ चैत ४ गते जनमत पार्टी घोषणा भएपछि विधान निर्माणदेखि संगठन विस्तारसम्म सबै काम मेरो भक्तपुरस्थित घरमै बसेर गरिएको थियो । अहिले पनि पार्टीको बोर्ड मेरो घरमा झुण्ड्याइएको छ । सिके राउत को हुन्, कसैलाई थाह थिएन, नेपालमा चिनाउने व्यक्ति मै हुँ । आन्दोलन तथा संगठन निर्माणमा उहाँको योगदान छैन भन्न खोजेको होइन तर त्यसको उहाँले गलत फाइदा उठाउनुभयो । मैले पार्टी बलियो बनाउन कुनै कसर बाँकी राखिनन् ।

तपाईंले सिके राउतलाई पार्टीभित्र ‘परिवारवाद’ बढेको आरोप लगाउनु भएको छ, त्यसलाई कसरी पुष्टि गर्नुहुन्छ ?
–सबै कुरा सामुनेमा छर्लङ छ, त्यसलाई पुष्टि नै गर्नुपर्दैन । सिके राउतले आफ्नो सचिवालयदेखि मन्त्री, मुख्यमन्त्रीको सचिवालयमा अधिकाँश आफ्नै परिवारका सदस्य तथा आफ्ना आफन्तलाई नै राख्नुभएको छ । केन्द्रीय कार्यालयमा पनि आफन्तलाई नै राख्नुभएको छ । सबभन्दा जिवन्त उदाहारण त उहाँको दाजु जयकान्त राउत नै हुनुहुन्छ । जनमत पार्टीमा उहाँको कुनै योगदान छैन । सरकारी जागिर खाइरहेका उहाँलाई चुनावको समयमा राजिनामा दिन लगाएर सप्तरी १ बाट चुनाव लडाउनु भएको थियो । चुनाव हारेपछि सिधै योजना आयोगको सदस्य, पार्टीको परिषद् अध्यक्ष, हामीलाई कारवाही गरेर उहाँलाई उपाध्यक्ष नै बनाउनुभयो । संगठन विभागको संयोजक जयकान्त राउतलाई नै दिनुभएको छ । कुनै हैसियत नै नभएका व्यक्तिलाई सिके राउतले पार्टीमा एकाएक शक्तिशालीलाई बनाउनुभयो । मधेश प्रदेशमा उपसभामुख बबिता इसर हुनुहुन्छ, उहाँ पनि सिके राउतको आफन्त नै हुनुहुन्छ । प्रदेश सभा सदस्यका लागि समानुपातिकमा पहिलो नम्बरमा बबिता इसरको नाम राख्दा मैले त्यतिबेला भनेका थिए, “यसले पार्टीको छवि बिगार्छ ।” तर डा. सिके राउतले सुन्नै चाहनु भएन । उहाँ परिवारबाहेक कसैको कुरा सुन्नुभएन । परिवारवादकै अन्धो मोहले संगठनको एकता भङ्ग भएको हो ।

चुनावको समयमा तपाईले पार्टीलाई असहयोग गर्नुभयो रे, के त्यो आरोप सही हो त ?
–पुरै सरासर गलत कुरा हो । म आफ्नो मतदाता नामावली काठमाडौँ सारेको छु । म काठमाडौँको मतदाता हुँ । त्यसैले उहाँलाई सप्तरीमा गएर मतदान गर्न सकिदैन भने कुरा उहाँलाई थाह हुनुपर्ने हो । मैले चुनावमा खटेको छैन भने कुरा उहाँले आफ्नो टाउको र आत्मामा हात राखेर कसम खाएर भन्दिनुस् म जुनसुकै सजाय भोग्न तयार छु । उहाँसँगै कतिपय ठाउँमा गएको छु । चुनाव खर्च कहाँबाट आउछ त्यसको जोगारमा म मधेश र काठमाडौँ आउजाउ गर्थे । पैसाको व्यवस्था गरेर उहाँकै हातमै गएर दिन्थे । सप्तरी लगायत विभिन्न जिल्लामा चुनावमा खटेको विभिन्न तस्विरहरु नै छन् । उहाँले सफेद झुठो बोलिरहनु भएको छ ।

चुनावमा टिकट वितरणमा विवाद भएको थियो त्यो के हो ?
–सप्तरी–१ को टिकट वितरणमा नै सबैभन्दा ठुलो विवाद भयो । इ.सुरेन्द्र नारायण यादव र इ. कबिन्द्र यादव जस्ता सबल उम्मेदवारलाई बेवास्ता गरियो । सुरुदेखि सुरेन्द्रनारायण यादवलाई टिकट दिन कुरा थियो । उहाँले क्षेत्रमा तयारी गर्न पनि भन्नुभएको थियो तर जब टिकट दिने कुरा भयो अनि एकाएका तपाई चुनाव नलड्नुस्, समानुपातिकबाट आउनुस् भन्नुभयो । उहाँले सुरेन्द्रनारायण यादवलाई टिकट नदिएर आफ्नो दाइलाई दिनुभयो । यस्तो विवाद प्रदेश सभामा पनि विभिन्न ठाउँमा देखियो । उहाँले मनपरी ढंगले टिकट वितरण गर्नुभयो । त्यसमा आर्थिक चेलखेल पनि उहाँले गर्नुभएको छ ।

यसरी लगातार आहत हुँदा तपाईंलाई व्यक्तिगत रूपमा कस्तो महसुस भएको छ?
–म अत्यन्त पिडामा छु । सारा जवानी पार्टी बनाउनमा लगाए । पार्टीका लागि आफ्ना धेरै कुरा त्यागेको छु । यहाँसम्म कि म पार्टीको संगठनमा काम गर्नुको साथै जागिर पनि गर्थे तर उहाँले पार्टीमा काम गर्ने जागिर गर्न पाउदैन भनि निर्णय गर्नुभयो । त्यसपछि आफ्नो पदबाट राजिनामा दिएर संगठनका लागि पुरा समय दिन थाले । त्यसपछि संगठनबाहेक अरु कुनै काम नै थिएन । २४ घण्टाका लागि संगठनका लागि खटि रहे । सिके राउतलाई आफ्नो घरमै राखेर संगठन निर्माणको कामलाई अगाडि बढाएको थिए । कतिपय अवस्थामा संगठन बनाउन मैले ज्यानको बाजी राखेँ । तर आज मलाई एक्ल्याउने, बदनाम गर्ने, परिवारलाई समेत आहत गर्ने काम उहाँले गर्नुभएको छ । अध्यक्षले नै फोनमा धम्कीपूर्ण शब्द प्रयोग गर्दा, म स्तब्ध भएको छु । यो अवस्था मेरो मात्र होइन, अरू इमानदार साथीहरूको पनि हो । सबै निराश छन् । संगठनभित्र विश्वासको वातावरण टुटेको छ ।

तपाई त पार्टी फोड्ने खेलामा लाग्नुभएको आरोप छ त त्यो कति सत्य हो ?
–यो पुराका पुरै झुठ आरोप हो । म गीता–कुरान माथि, आफ्नो आमा–बुबा र छोराछोरीको टाउकोमा हात राखेर भन्न सक्छु—मैले कहिल्यै अध्यक्ष हटाउने वा पार्टी फोड्ने षड्यन्त्र गरेको छैन । यस्ता कपोलकल्पित आरोप लगाएर मलाई मात्र होइन, मधेशको जनतालाई समेत धोका दिइएको छ । म उल्टै प्रश्न गर्छु—डा. राउत आफैं कसम खाएर भन्न सक्नुहुन्छ कि दीपक साह पार्टी विभाजनको खेलमा लाग्नुभएको छ । ममाथि लागेको आरोप पुष्टि गराउनु सक्नु हुन्छ ? उहाँ सक्नु हुन्न । संगठन नै मेरो सबथोक थियो । संगठनलाई आफ्नो मन्दिर जस्तो मानेको थिए । किनभने म सुरुदेखि यसमा लागेर निर्माण गरेको हुँ । त्यस्तो संगठनलाई म आफै तोड्ने गल्ती कसरी गर्नसक्छु, पत्याउने कुरा नै होइन ।

अब तपाईंको बाटो के हो?
–मेरो बाटो सदैव मधेश र मधेशी जनताको हितमा छ । म व्यक्तिगत आक्रोशले होइन, संगठन सुधार गर्ने अभिप्रायले कुरा उठाएको हुँ । नेतृत्वले विवेकपूर्ण निर्णय ग¥यो भने संगठन अझै बच्न सक्छ । सत्य ढाकछोप गरेर कहिल्यै लुक्दैन ढिलोचाँडो उजागर हुन्छ । अन्ततः जनता नै निर्णायक साक्षी हुनेछन् ।